راز دعای اجابت‌ نشده

طبق معارف اسلامی‌ فقط دعایی اجابت می‌شود که از روی اخلاص و معرفت باشد.
یعنی اولا اینكه فردِ داعی، بر آنچه که می‌خواهد، معرفت داشته باشد که چیست و برای چه می‌خواهد.
و دوم اینكه آن را جداً و یقیناً و با عشق بخواهد و این همان معنای اخلاص است.
به لحاظ روان‌شناسی و تجربه نیز می‌دانیم که هر خواهش عاشقانه و عالمانه دیر یا زود محقق می‌شود و خود آن گوهره‌ی نیاز است که دعایی را به اجابت می‌رساند.

ولی اگر خواهشی دارای شرایط اجابت باشد و باز هم اجابت نشود چه می‌شود؟
در این صورت یا آن نیاز به صورت‌های دگر اجابت می‌شود و یا فرد در نفس خود بی‌نیاز می‌گردد که این برترین نوع اجابت یك نیاز است. زیرا آنگاه که نیازی برآورده شود، همواره مستلزم استمرار شرایط و امكاناتی است که نیاز را ارضاء نماید و لذا ذات نیاز هرگز از میان نمی‌رود. پس عالی‌ترین ارضای نیاز آن است که اصلا آن نیاز در انسان از بین برود و آدمی ‌به مقام بی‌نیازی - که مقام خدا است - ارتقا یابد. و این مقام انسان‌های عارف و اولیای خدا است. و این است که در معرفت توحیدی حتی از درگاه خداوند چیزی خواستن نیز نوعی شرک و گناه محسوب می‌شود و بهترین دعا همانا دعای بی‌نیازی است و نه ارضای نیاز. اگر آدمی ‌به محبوب دل‌خواه و یا مقام و ثروت مطلوبی برسد، اینها جملگی هر آن در معرض خطرند و آدمی‌ تمام عمر باید نگران حفظ آنها باشد و لذا دریوزه‌ی امیال خود باشد. پس خوش به آن دعایی که اجابت نمی‌شود و داعی هم تسلیم و بی‌نیاز می‌گردد.
از کتاب دایرةالمعارف عرفانی، ج 2، فصل 4):
www.khanjany.org